Theo nghiên cứu, tình trạng thừa cân béo phì xảy ra do sự mất cân bằng giữa năng lượng nạp vào và năng lượng tiêu hao của cơ thể do chế độ dinh dưỡng và vận động không hợp lý.
Tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến thừa cân béo phì tại Việt Nam
Mới đây, Bộ Tài chính đưa ra phương án đánh thuế Tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với đồ uống có đường, với mục đích kiểm soát sự gia tăng tỉ lệ thừa cân béo phì, bảo vệ sức khoẻ cộng đồng. Tuy nhiên, dự thảo này hiện còn nhiều tranh luận. Nhiều nghiên cứu khoa học và ý kiến của chuyên gia cho thấy nguyên nhân của thừa cân béo phì cần được nhìn nhận một cách đầy đủ hơn.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Lâm cũng cho biết thêm: có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng thừa cân béo phì mà đồ uống có đường không phải nguyên nhân chính mà do ăn thừa năng lượng vượt quá nhu cầu, vận động ít. Để giải quyết hiệu quả tình trạng này cần đánh giá khách quan, đầy đủ các yếu tố liên quan thừa cân béo phì và đặc biệt là đẩy mạnh giáo dục, truyền thông về dinh dưỡng hợp lý.
Một nghiên cứu khác trước đó về tiêu thụ đường của trẻ em Việt Nam, Campuchia và Nhật Bản thực hiện trước đó đã kết luận không tìm thấy mối liên quan nào giữa tiêu thụ thực phẩm, đồ uống có đường với thừa cân béo phì.
Lối sống ít vận động là một thực trạng đáng lo ngại gây ảnh hưởng đến sức khoẻ, nhất là đối với trẻ em. Một khảo sát tại thành phố Hồ Chí Minh cho thấy học sinh vận động quá ít, chỉ có 26,1% học sinh THPT tham gia vận động ít nhất 60 phút mỗi ngày. Có đến 30% học sinh THCS không tập luyện và hoạt động hàng ngày. Tuy “lười” vận động, trẻ em Việt Nam lại dành nhiều thời gian trong ngày chỉ ngồi tĩnh tại, không tiêu hao năng lượng để xem ti vi, chơi game, sử dụng mạng xã hội, …
Song song với thiếu vận động, người có chế độ ăn uống không hợp lý, đưa vào cơ thể quá nhiều calories so với năng lượng được tiêu hao sẽ dễ bị thừa cân béo phì.
Trong các chất dinh dưỡng đưa vào cơ thể, chất béo là một trong những yếu tố hàng đầu gây thừa cân béo phì. Đại học Glasgow kết luận rằng chất béo gây tăng cân nhiều hơn đường. Một nghiên cứu trên gần 132.500 người béo phì ở Anh đi đến kết luận rằng một tỷ lệ lớn năng lượng đến từ chất béo hơn là từ đường trong chế độ ăn của những người thừa cân.
Hơn nữa, trên thực tế đồ uống có đường đóng góp rất ít vào tỷ lệ đường mà một người đưa vào cơ thể mỗi ngày. Trong khẩu phần ăn của một người, lượng đường nhiều nhất đến từ cơm, gạo, bánh mì, đường sữa trong các loại bánh ngọt.
Đáng chú ý, theo thống kê/ nghiên cứu của Viện dinh dưỡng, Bộ Y tế Việt Nam, nhóm học sinh thành thị có tỷ lệ thừa cân béo phì cao hơn nhóm học sinh nông thôn (41,9% với 17,8%) nhưng lại có tỷ lệ tiêu thụ nước ngọt (≥3 lần/tuần) thấp hơn (lần lượt là 16,1% và 21,6%). Ngoài ra, so với nước ngọt, trẻ em tiêu thụ các sản phẩm có đường khác như bánh kẹo, kem, chè… nhiều hơn (51,1% ở khu vực thành thị và 56,4% ở khu vực nông thôn)
Đánh thuế đồ uống có đường để giảm thừa cân béo phì: còn nhiều tranh cãi
Trên thế giới, đã có một số quốc gia áp dụng thuế TTĐB lên sản phẩm đồ uống có đường. Tuy nhiên, biện pháp này vẫn chưa được chứng minh mang lại hiệu quả trong việc giảm tỉ lệ thừa cân béo phì, thậm chí còn gây ra những tác động ngược đến nền kinh tế và đời sống.
Năm 2012, Đan Mạch đã phải bãi bỏ thuế TTĐB với nước ngọt vì chính sách này gây ra tình trạng thất nghiệp, tăng lạm phát, tăng chi phí hành chính cho doanh nghiệp, trong khi có tác động không đáng kể đối với việc tiêu dùng thực phẩm và đồ uống.
Tại khu vực châu Á, một số nước như Thái Lan, Campuchia, Lào, Brunei đã áp thuế TTĐB với đồ uống có đường nhưng tỷ lệ thừa cân béo phì ở các quốc gia này vẫn liên tục tăng.
Trong khi đó, việc tăng cường giáo dục để thúc đẩy người dân lựa chọn lối sống lành mạnh lại tỏ ra hiệu quả hơn trong việc giảm thừa cân béo phì, bảo vệ sức khoẻ cộng đồng. Quốc gia điển hình đã thành công với phương pháp này là Nhật Bản. Mặc dù thuộc nhóm các nước công nghiệp phát triển nhất thế giới nhưng Nhật Bản có tỷ lệ béo phì chỉ là 3,5%.
Để giảm thiểu số người thừa cân và mắc bệnh béo phì, chính phủ Nhật Bản đã xây dựng chiến lược quốc gia nhằm nâng cao sức khỏe “Y tế Nhật Bản Thế kỷ 21” với hai bộ luật Shuku Iku và Metabo.
Được đưa vào áp dụng năm 2005, bộ luật Shuku Iku định ra quá trình xây dựng thực đơn lành mạnh trong các trường học, giảng bài về dinh dưỡng cho học sinh. Bộ luật Metabo quy định người lớn từ 40 đến 75 tuổi phải có biện pháp kiểm soát thường xuyên chu vi vòng eo của mình để tránh các bệnh tim mạch (Nam giới dưới 94cm và nữ giới dưới 80cm). Luật cũng yêu cầu các công ty phải có thời gian nghỉ giữa giờ để nhân viên tập thể dục, đồng thời khuyến khích nhân viên tham gia hoạt động thể chất sau giờ làm việc.
Theo Thái Lâm (sggp) – Ảnh: T.H
