Bệnh đậu mùa khỉ gây phát ban, sốt, lây từ người sang người, từ vật sang người…
Đậu mùa khỉ là một bệnh truyền nhiễm do virus đậu mùa khỉ gây ra. Virus này được phát hiện ở Đan Mạch (1958) trên khỉ được nuôi để nghiên cứu. Trường hợp nhiễm đậu mùa khỉ đầu tiên ở người được báo cáo là một cậu bé 9 tháng tuổi ở Cộng hòa Dân chủ Congo (1970). Sau khi loại trừ bệnh đậu mùa vào năm 1980 và chấm dứt tiêm chủng bệnh đậu mùa trên toàn thế giới, bệnh đậu mùa khỉ dần xuất hiện ở miền Trung, Đông và Tây Phi. Một đợt bùng phát toàn cầu đã xảy ra vào năm 2022-2023. Nguồn chứa virus tự nhiên vẫn chưa được xác định nhưng nhiều loài động vật có vú nhỏ như sóc và khỉ rất dễ bị nhiễm bệnh.
Sự bùng phát bệnh đậu mùa khỉ trên toàn cầu đã được tuyên bố là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng gây quan ngại quốc tế (PHEIC) vào ngày 23/7/2022.
Triệu chứng
Các triệu chứng phổ biến của bệnh là phát ban trên da hoặc tổn thương niêm mạc, kèm theo sốt, nhức đầu, đau cơ, đau lưng, suy nhược, sưng hạch. Phát ban bắt đầu như một vết loét phẳng, sau đó phát triển thành một vết phồng rộp chứa đầy chất lỏng, có thể gây ngứa hoặc đau. Khi phát ban lành lại, các tổn thương sẽ khô, đóng vảy và bong ra.
Một số người có thể có một hoặc một vài tổn thương da hoặc hàng trăm tổn thương trở lên. Chúng có thể xuất hiện ở bất cứ đâu trên cơ thể như:
– Lòng bàn tay và lòng bàn chân.
– Mặt, miệng và cổ họng.
– Vùng háng và bộ phận sinh dục.
– Hậu môn.
– Một số người còn bị sưng đau trực tràng hoặc đau và khó đi tiểu.
Các triệu chứng thường kéo dài 2-4 tuần nhưng có thể lâu hơn ở người có hệ miễn dịch yếu. Hầu hết mọi người đều bình phục hoàn toàn, nhưng một số lại bị bệnh nặng. Trẻ em, người mang thai và những người có hệ miễn dịch yếu có nguy cơ bị biến chứng do đậu mùa khỉ.
Đường lây
Bệnh đậu mùa khỉ có thể lây truyền từ người sang người thông qua tiếp xúc vật lý với người bị nhiễm bệnh, với vật liệu bị ô nhiễm hoặc với động vật bị nhiễm bệnh. Bạn có thể ngăn ngừa bệnh bằng cách tránh tiếp xúc cơ thể với người mắc bệnh. Cụ thể hơn, các đường lây thông qua:
– Chạm, mặt đối mặt, hôn hoặc quan hệ tình dục với người khác. Những người mắc bệnh đậu mùa khỉ có khả năng lây nhiễm và có thể truyền bệnh cho người khác cho đến khi tất cả các vết loét lành lại và một lớp da mới hình thành.
– Chạm vào động vật khi săn bắn, lột da hoặc nấu chúng. Lây qua vết thương hở, vết cắn, trầy xước.
– Vật liệu, chẳng hạn như khăn trải giường, quần áo hoặc kim tiêm bị ô nhiễm. Có thể lây qua vết thương do vật sắc nhọn tạo thành trong quá trình chăm sóc sức khỏe hoặc khi xăm hình.
– Người đang mang thai mắc đậu mùa khỉ có thể truyền virus sang thai nhi.
Phòng ngừa
Vaccine là phương pháp điều trị bệnh đậu mùa khỉ được phát triển và được chấp thuận sử dụng ở một số quốc gia.
– Tránh tiếp xúc cơ thể qua các đường lây kể trên.
Điều trị
Những điều cần làm để giúp giảm triệu chứng và ngăn ngừa lây nhiễm cho người khác gồm:
– Nói với bất cứ ai mà bạn đã thân thiết gần đây về tình trạng bệnh bạn gặp phải để tránh tiếp xúc. Ở nhà cho đến khi vết thương bong hết vảy và hình thành một lớp da mới. Che vết thương và đeo khẩu trang vừa vặn khi ở gần người khác
– Ở nhà và trong phòng riêng nếu có thể.
– Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước hoặc nước rửa tay, đặc biệt là trước hoặc sau khi chạm vào vết loét.
– Đeo khẩu trang và che vết thương khi ở gần người khác cho đến khi vết phát ban lành lại.
– Giữ cho da khô và không che chắn (trừ khi ở trong phòng với người khác).
– Tránh chạm vào các vật dụng trong không gian chung và khử trùng không gian sống thường xuyên.
– Dùng nước muối súc miệng trị vết loét.
– Tắm nước ấm với baking soda hoặc muối Epsom khi bị lở loét trên cơ thể
– Dùng thuốc giảm đau không kê đơn như acetaminophen (acetaminophen) hoặc ibuprofen.
Đừng:
– Nặn mụn nước hoặc vết loét do trầy xước vì có thể làm chậm quá trình lành vết thương, phát ban lan sang các bộ phận khác và khiến vết loét bị nhiễm trùng; hoặc cạo những vùng có vết loét cho đến khi vảy lành lại và bạn có lớp da mới (điều này có thể khiến vết phát ban lan sang các bộ phận khác trên cơ thể).
– Để ngăn chặn sự lây lan của bệnh đậu mùa khỉ sang người khác, những người mắc bệnh nên cách ly tại nhà hoặc tại bệnh viện nếu cần, trong suốt thời gian lây nhiễm (từ khi xuất hiện các triệu chứng cho đến khi vết thương lành lại và bong vảy).
– Che vết thương và đeo khẩu trang y tế khi có mặt người khác có thể giúp ngăn ngừa lây lan. Sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ nhưng sẽ không ngăn ngừa được sự lây lan khi tiếp xúc da kề da hoặc miệng kề da.
Theo Hằng Trần (ngoisao.vnexpress) – Ảnh: T.H
