Việc ba thành viên EXO bất ngờ yêu cầu chấm dứt hợp đồng độc quyền với SM đã làm dấy lên mối lo ngại về thực trạng các nghệ sĩ bị đối xử bất công ở Kpop.
“Hợp đồng nô lệ” được mô tả là bản giao kèo dài hạn không công bằng giữa các thần tượng và công ty quản lý. Thông thường, hợp đồng độc quyền được quy định chỉ có thời hạn 6-7 năm. Tuy nhiên, một số công ty vẫn bất chấp kéo dài hợp đồng tới mức vô lý.
Sự tiếp diễn của “hợp đồng nô lệ”
Khái niệm “hợp đồng nô lệ” bắt đầu được nhận thức rõ rệt kể từ sau vụ kiện của ba thành viên DBSK với công ty chủ quản SM Entertainment nổ ra vào năm 2009. Cụ thể, ba thành viên gồm Kim Junsu, Kim Jae Joong và Park Yoo Chun đã khởi kiện SM Entertainment vì thời hạn hợp đồng quá dài và phân chia lợi nhuận bất hợp lý.
Theo các thành viên, thời hạn 13 năm thực chất là trọn đời. Nếu tính cả thời gian thực hiện nghĩa vụ quân sự, hợp đồng kéo dài đến 15 năm. Như vậy, phải đến khi họ giải nghệ, thời hạn mới kết thúc. Hơn nữa, hình phạt cho việc chấm dứt hợp đồng độc quyền cũng gây bất lợi cho các nghệ sĩ.
Sự việc gây tranh cãi trong dư luận suốt thời gian dài. Cuối cùng, tòa án đã đứng về phía các thành viên TVXQ. Tuy nhiên, việc nhóm tan rã khi đang ở thời kỳ đỉnh cao sự nghiệp đã không thể cứu vãn. Sau tranh chấp, luật pháp Hàn Quốc đã đưa ra những điều chỉnh nhằm cải thiện tình hình giữa các nghệ sĩ và công ty quản lý.
Cụ thể, năm 2010, Ủy ban Thương mại Công bằng Hàn Quốc (KFTC) quy định giới hạn hợp đồng giải trí chỉ kéo dài nhiều nhất 7 năm. Tới 2017, KFTC bổ sung các điều khoản giảm bớt hình phạt tài chính đối với thực tập sinh vi phạm hợp đồng sớm.
Thế nhưng, ngay cả khi hợp đồng độc quyền tiêu chuẩn được ban hành, các tranh chấp vẫn tiếp diễn ở Kpop. Thực tế, những vụ tranh chấp đều liên quan đến vấn đề thời hạn và phân chia lợi nhuận giữa nghệ sĩ và công ty quản lý.
Năm 2022, 9 thành viên LOONA đệ đơn yêu cầu đình chỉ hợp đồng độc quyền với công ty quản lý Blockberry Creative do những bất công trong điều khoản ký kết. Tuy nhiên, chỉ 4 thành viên gồm Hee Jin, Kim Lip, Jinsoul và Choerry thắng kiện, được phép chấm dứt hợp đồng và tự do tiến hành các hoạt động giải trí.
Trong khi đó, 5 thành viên còn lại là Haseul, Yeo Jin, Yves, Olivia Hye và Go Won bị bác đơn kiện và tiếp tục hoạt động dưới trướng Blockberry Creative. Sự việc này đẩy nhóm đến bờ vực tan rã, khiến cộng đồng fan không khỏi phẫn nộ.
Một vụ tranh chấp khác xảy ra giữa ca sĩ kiêm diễn viên Lee Seung Gi và công ty quản lý HOOK Entertainment. Mâu thuẫn lần đầu tiên được Dispatch tiết lộ sau khi nhận được bằng chứng do nam nghệ sĩ cung cấp. HOOK Entertainment bị cáo buộc quỵt toàn bộ lợi nhuận từ hoạt động âm nhạc của Lee Seung Gi trong suốt 18 năm sự nghiệp.
Không chỉ vậy, CEO Kwon Jin Young còn bị cáo buộc lạm dụng, thậm chí dọa giết nam ca sĩ. Cuối cùng, Seung Gi quyết định chấm dứt hợp đồng độc quyền với lý do công ty vi phạm thỏa thuận được ký kết giữa hai bên.
Mới đây nhất, nhóm nhỏ EXO gồm Baek Hyun, Xiu Min và Chen cũng bất ngờ lên tiếng tố cáo và yêu cầu chấm dứt hợp đồng với SM ngay trước thềm EXO chuẩn bị tái xuất. Nguyên nhân được chỉ ra liên quan đến việc quyết toán doanh thu và thời hạn hợp đồng bất hợp lý. Đây không phải lần đầu tiên SM vướng phải tranh chấp hợp đồng với các nghệ sĩ.
Theo đại diện pháp lý của Baek Hyun, Xiu Min và Chen, sau khi ký hợp đồng độc quyền 12-13 năm với tư cách là thành viên của EXO, công ty yêu cầu họ kéo dài thời hạn lên 17-18 năm. Không những vậy, trong thời gian hoạt động dưới trướng SM, các nghệ sĩ chỉ nhận được khoản tiền từ dữ liệu do công ty đơn phương soạn thảo. Dù nhiều lần yêu cầu công khai minh bạch bản sao báo cáo quyết toán, phía công ty vẫn duy trì quan điểm không thể cung cấp.
Đặc biệt, luật sư Lee Jae Hak, đại diện pháp lý của EXO-CBX, còn chỉ ra một điều khoản vô lý được đề cập trong hợp đồng độc quyền của SM. Theo đó, công ty sẽ quy định mức tiêu thụ album cần đạt được trong quá trình hoạt động của các nghệ sĩ. Nếu không đáp ứng đủ số lượng album, hợp đồng độc quyền với các nghệ sẽ tự động được gia hạn cho đến khi mục tiêu hoàn thành.
Việc hợp đồng được tự động gia hạn, thậm chí không có thời gian giới hạn tối đa, đã chỉ ra tính chất bóc bột của một bản “hợp đồng nô lệ”.
Trước cáo buộc từ phía các nghệ sĩ, SM đưa ra nhận định việc ba thành viên đơn phương chấm dứt hợp đồng với công ty là do thế lực bên ngoài lôi kéo. Đơn vị chủ quản cũng nhấn mạnh mục tiêu lớn nhất của họ là bảo vệ EXO và người hâm mộ. Bởi vậy, họ sẽ thẳng tay xử lý những người tung tin đồn vô căn cứ nhằm chia rẽ và gây ảnh hưởng đến mối quan hệ gắn kết của nhóm. Tuy nhiên, phần lớn khán giả lại tỏ ra phẫn nộ và thất vọng với cách SM đối xử với “gà nhà”, đồng thời ủng hộ việc chấm dứt hợp đồng của các nghệ sĩ.
Tôn trọng sự công bằng
Các chuyên gia chỉ ra rằng trong quá trình phát triển từ thực tập sinh lên ngôi sao nổi tiếng, khả năng xảy ra tranh chấp do vị thế thay đổi là rất cao. Vì vậy, các điều khoản trong hợp đồng độc quyền được áp dụng cho các nghệ sĩ cũng cần được cải thiện.
Chia sẻ trên Yonhap News, nhà phê bình văn hóa đại chúng Jeong Deok Hyeon cho biết ở giai đoạn các thực tập sinh chuẩn bị ra mắt với tư cách thần tượng, họ có thể chấp nhận các hợp đồng dài hạn từ 12 -13 năm vì chịu phụ thuộc phần lớn vào công ty chủ quản.
Tuy nhiên, khi đã đạt đến một vị thế nhất định cộng thêm lượng fandom đông đảo giống như trường hợp của EXO, việc chấm dứt hợp đồng hay rời khỏi công ty cũng không ảnh hưởng nhiều đến sự nghiệp hay danh tiếng hiện tại của họ. Trái lại, việc công ty đánh mất “gà đẻ trứng vàng” sẽ gây ảnh hưởng không nhỏ đến vận hoạt động kinh doanh cũng như hình ảnh, tên tuổi của công ty ở làng giải trí đầy cạnh tranh như Kpop.
Nhà phê bình Jeong kết luận: “Sự công bằng trong các vấn đề kinh doanh là rất quan trọng. Thành công của nghệ sĩ phải được đền đáp một cách xứng đáng. Nếu điều kiện này không được giải quyết, họ chỉ có thể cải thiện tình hình bằng cách rời công ty và theo đuổi các hoạt động solo”.
Thực chất, nghệ sĩ và công ty quản lý có mối quan hệ bổ trợ. Họ tồn tại và phát triển dựa trên những lợi ích mà đối phương mang lại. Theo đó, thành công được tạo ra từ sự tin tưởng và tôn trọng lẫn nhau. Đây được cho là là một trong những công thức làm nên kỳ tích của BTS.
Sự nghiệp lừng lẫy của nhóm đạt được không chỉ nhờ tài năng, sức hút của từng cá nhân mà còn có phần lớn từ Big Hit – công ty quản lý đã hỗ trợ và đồng hành với BTS trong suốt 13 năm hoạt động và còn tiếp tục gắn bó trong tương lai.
Theo Linh Phương (zing) – Ảnh: T.H
