Theo National Geographic, ngay cả giun và kiến cũng có thể được huấn luyện để phát hiện các dấu hiệu bệnh tật, từ Covid-19 đến bệnh lao.
Ong mật có thể giúp những người ở vùng sâu vùng xa xét nghiệm Covid-19 dễ dàng hơn. Ảnh: NIFA.
National Geographic thông tin những con vật như kiến, chó, chuột, ong và giun đều có thể phát hiện các dấu hiệu của bệnh tật. Dưới đây là khả năng phát hiện bệnh tật của những loài động vật mà trang National Geographic liệt kê.
Ong mật giúp phát hiện Covid-19
Các nhà nghiên cứu Hà Lan đã chỉ ra rằng loài ong mật rất giỏi trong việc phát hiện ra SARS-CoV-2, loại virus gây Covid-19.
Ong mật đánh hơi mọi thứ bằng râu và chúng rất nhạy cảm với mùi hương. Các nhà khoa học thuộc phòng thí nghiệm Nghiên cứu Thú y sinh học Wageningen ở Hà Lan đã bắt những con ong địa phương, sau đó đặt chúng vào các hộp nhựa đặc biệt được gọi là “người giữ ong”. Loại hộp này có chỗ cho cánh và cơ thể chuyển động, chỉ thò đầu ra ngoài.
Kế đến, ong sẽ được cho ngửi mùi hương từ nhiều mẫu khác nhau và được thưởng một món ngọt khi chúng đưa vòi ra để phản ứng với các vật liệu dương tính với Covid-19. Theo thời gian, những con ong sẽ thực hiện hành động này mà không cần được khen thưởng.
Qua kết quả, các nhà nghiên cứu nhận thấy ong có thể được huấn luyện chỉ trong vài phút và phát hiện ra Covid-19 trong vài giây. Hiện vẫn chưa biết chính xác những con ong đã ngửi thấy mùi gì trong các mẫu bị nhiễm SARS-CoV-2, tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng ong có thể hữu ích đối với các vùng xa xôi, nơi việc xét nghiệm truyền thống gặp nhiều khó khăn.
Giun giúp phát hiện ung thư
Nhỏ hơn cả ong mật là giun tròn Caenorhabditis elegans – một sinh vật có kích thước xấp xỉ hạt cát – thường được sử dụng để nghiên cứu trong phòng thí nghiệm.
Do có các gene bệnh rất giống với gene của con người, giun tròn Caenorhabditis elegans trở thành một sinh vật mẫu có giá trị lớn cho nghiên cứu khoa học. Nhờ đặc tính trong suốt, các quá trình sinh học của loài vật này cũng dễ dàng được quan sát dưới kính hiển vi.
Một nghiên cứu của Nhật Bản đã chứng minh rằng giun tròn Caenorhabditis elegans có thể phát hiện các tế bào ung thư tuyến tụy. Trong khi đó, một nghiên cứu của Italy cũng cho thấy giun tròn Caenorhabditis elegans có khả năng nhận ra các tế bào ung thư vú.
Ở 2 trường hợp trên, giun sẽ di chuyển đến các mẫu có tế bào ung thư và tránh những mẫu khỏe mạnh. Một công ty công nghệ sinh học của Nhật Bản đang cung cấp xét nghiệm phát hiện ung thư sớm có tên N-Nose, các thành viên thuộc công ty có thể gửi mẫu nước tiểu và xét nghiệm giun.
Kiến giúp phát hiện ung thư
Kiến Formica Fusca, một loài kiến phổ biến được tìm thấy khắp châu Âu, có thể được huấn luyện để xác định mùi ung thư vú trong nước tiểu.
Nghiên cứu từ Đại học Sorbonne Paris Nord (Pháp) được công bố tại Hội nghị của Hiệp hội Hoàng gia B cho thấy kiến có thể học cách phân biệt mùi nước tiểu của chuột mang khối u ung thư vú ở người với mùi của chuột khỏe mạnh.
Cụ thể, kiến có thể phát hiện dấu hiệu của bệnh ung thư bằng cách nhận biết các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi, hay còn gọi là VOC. Những chất này được sản xuất theo nhiều cách khác nhau và được tìm thấy trong hơi thở, mồ hôi, nước tiểu và máu. Khi bị bệnh, lượng VOC mà con người thải ra sẽ thay đổi và tạo ra mùi khác. Nhờ đặt các cục đường gần mẫu ung thư, những con kiến đã học cách tìm kiếm mùi hương đó, quá trình này gọi là điều kiện thao tác (operant conditioning).
Kiến có khả năng ngửi thấy các hóa chất tạo nên mùi bằng cơ quan thụ cảm khứu giác trên râu của chúng. Đồng tác giả nghiên cứu, bà Patrizia d’Ettorre, nhà đạo đức học tại Đại học Sorbonne Paris Nord cho biết mùi hương là hình thức giao tiếp chính của kiến.
“Kiến nhận ra các thành viên trong nhóm bằng cách phát hiện mùi cơ thể và thường sử dụng pheromone ở nồng độ rất nhỏ để giao tiếp dưới dạng một loạt các tín hiệu phức tạp đáng kinh ngạc. Những con kiến này cũng không đốt và không tốn kém để có được và duy trì”, bà Patrizia d’Ettorre lý giải.
Chó là loài vật có khả năng phát hiện bệnh ung thư. Ảnh: Princeton University.
Chó giúp phát hiện ung thư
Theo trang National Geographic, chó có thể được huấn luyện để đánh hơi một số loại ung thư, bao gồm khối u ác tính, ung thư vú, đường tiêu hóa và một số bệnh truyền nhiễm ở người như sốt rét và bệnh Parkinson.
Tại Mỹ, chó đã làm việc ở hiện trường để sàng lọc người mắc Covid-19, ví dụ như một số trường học ở California, một số địa điểm ở Massachusetts và các trận đấu bóng rổ của Miami Heat.
Chúng cũng có thể ngửi thấy mùi bệnh truyền nhiễm ở các loài động vật khác như bệnh suy mòn mạn tính ảnh hưởng đến não của hươu và gây tử vong. Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí Prion mà bà Otto thuộc trường Thú y Đại học Pennsylvania là đồng tác giả, các nhà nghiên cứu phát hiện những con chó có thể ngửi thấy mùi của tác nhân gây bệnh trong trường hợp này.
Việc loài chó phát hiện ra bệnh ung thư có thể là do chúng ngửi được cách cơ thể phản ứng với các tế bào ung thư, bao gồm cả mùi phát ra từ phản ứng miễn dịch hoặc điều gì đó.
Ngoài ra, chó cũng có thể nhận diện nhiều hơn một mùi hương hoặc những con chó khác nhau có thể phát hiện ra mùi hương khác nhau. Trong một nghiên cứu về ung thư buồng trứng, bà Otto cho hay các mùi được chia thành nhiều nhóm khác nhau và những con chó cũng phản ứng với các mảnh khác nhau.
Chuột túi Gambia giúp phát hiện bệnh lao
Bà Lily Shallom, giám đốc truyền thông của tổ chức APOPO cho biết nghiên cứu của APOPO chỉ ra rằng chuột có thể phát hiện một loạt mùi đặc trưng của Mycobacterium tuberculosis – vi khuẩn gây bệnh lao.
Trong quá trình huấn luyện, những con chuột sẽ nhận được phần thưởng là thức ăn khi chúng xác định được các mẫu bệnh lao trong đờm của con người. Sau khi đào tạo, những chú chuột này hoạt động như một mạng lưới an toàn, hỗ trợ cho nhiều người kỹ thuật viên.
Theo đó, mỗi con chuột có khả năng sàng lọc được hơn 100 mẫu bệnh phẩm trong khoảng 20 phút, điều mà một nhà nghiên cứu phải mất 4 ngày để hoàn thành. Chúng được khen thưởng khi xác định được một mẫu mang kết quả dương tính. Nhưng nếu chuột cảnh báo về một mẫu được cho là âm tính, mẫu đó sẽ được gửi đi để đánh giá bằng xét nghiệm khác đắt tiền hơn.
Theo tổ chức APOPO, kể từ khi bắt đầu chương trình sàng lọc, những con chuột đã phát hiện hơn 23.000 trường hợp bị các phòng khám y tế địa phương bỏ sót.
Theo Minh Uyên (zing) – Ảnh: T.H
