Sốt rét là bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng thường lây truyền qua vết đốt của muỗi cái Anopheles bị nhiễm bệnh. Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể tử vong do sốt rét.
Sốt rét thường lây truyền qua vết đốt của muỗi Anopheles bị nhiễm bệnh. Ảnh: Thelongmontleader.
Sốt rét là bệnh sốt cấp tính do ký sinh trùng gây ra, lây lan sang người qua vết đốt của muỗi cái Anopheles bị nhiễm bệnh. Bốn loại ký sinh trùng sốt rét lây nhiễm cho người là Plasmodium (P.) falciparum, P. vivax, P. ovale và P. malariae.
Ngoài ra, P. knowlesi, loại sốt rét lây nhiễm tự nhiên cho loài khỉ ở Đông Nam Á, cũng lây nhiễm sang người, gây bệnh sốt rét lây truyền từ động vật sang người. P. falciparum là loại sốt rét dễ dẫn đến nhiễm trùng nặng và không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong.
Triệu chứng điển hình
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), các triệu chứng của bệnh sốt rét là sốt và dấu hiệu giống cúm, bao gồm ớn lạnh, nhức đầu, đau cơ và mệt mỏi. Buồn nôn, nôn và tiêu chảy cũng có thể xảy ra khi bị sốt rét. Bệnh cũng có thể gây thiếu máu và vàng da (da và mắt có màu vàng) do mất các tế bào hồng cầu.
Nếu không được điều trị kịp thời, nhiễm trùng có thể trở nên nghiêm trọng, gây suy thận, co giật, rối loạn tâm thần, hôn mê và tử vong. Đối với hầu hết người bệnh, các triệu chứng bắt đầu từ 10 ngày đến 4 tuần sau khi nhiễm bệnh.
Hai loại sốt rét, P. vivax và P. ovale, có thể gây tái phát. Trong 2 loại nhiễm trùng này, một số ký sinh trùng có thể không hoạt động trong gan khoảng vài tháng cho đến 4 năm sau khi một người bị muỗi nhiễm bệnh cắn. Khi những ký sinh trùng này thoát khỏi trạng thái ngủ đông và bắt đầu xâm nhập vào các tế bào hồng cầu (tái phát), người đó sẽ bị bệnh.
Hầu hết người bệnh khi bắt đầu mắc sốt rét đều bị sốt, đổ mồ hôi, ớn lạnh, nhức đầu, khó chịu, đau cơ, buồn nôn và nôn. Sốt rét có thể rất nhanh chóng trở nên nghiêm trọng và đe dọa tính mạng.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo cần chẩn đoán nhanh cho bất kỳ ai nghi ngờ mắc bệnh sốt rét. Nếu bệnh sốt rét do P. falciparum không được điều trị trong vòng 24 giờ, nhiễm trùng có thể tiến triển thành bệnh nặng và tử vong.
Sốt rét ác tính có thể gây suy đa tạng ở người lớn, trong khi trẻ em thường bị thiếu máu nặng, suy hô hấp hoặc sốt rét thể não.
Sốt cao, ớn lạnh, nhức đầu, đổ mồ hôi là một số triệu chứng điển hình ở người bệnh sốt rét. Ảnh: Theeconomictimes.
Bệnh sốt rét lây truyền như thế nào?
Thông thường, một người mắc bệnh sốt rét do bị muỗi cái Anopheles truyền nhiễm cắn. Chỉ có muỗi Anopheles mới có thể truyền bệnh sốt rét và chúng phải bị nhiễm bệnh qua một lần hút máu trước đó của người bị sốt rét.
Khi một con muỗi đốt người bị nhiễm bệnh, một lượng nhỏ máu được lấy ra có chứa ký sinh trùng sốt rét cực nhỏ. Khoảng một tuần sau, khi muỗi hút máu người khác, những ký sinh trùng này trộn với nước bọt của muỗi và tiêm vào người bị đốt.
Vì ký sinh trùng sốt rét được tìm thấy trong các tế bào hồng cầu của người bị nhiễm bệnh, bệnh sốt rét cũng có thể lây truyền qua truyền máu, cấy ghép nội tạng hoặc sử dụng chung kim tiêm hoặc ống tiêm bị nhiễm máu. Sốt rét cũng có thể lây truyền từ mẹ sang thai nhi trước hoặc trong khi sinh, gọi là sốt rét bẩm sinh.
Trong khi đó, sốt rét không lây từ người này sang người khác như cảm lạnh hoặc cúm và không thể lây truyền qua đường tình dục. Bạn không thể bị sốt rét do tiếp xúc thông thường với những người bị bệnh, chẳng hạn ngồi cạnh nhau.
Nhóm người có nguy cơ mắc sốt rét nặng
Ai cũng có thể mắc bệnh sốt rét. Hầu hết trường hợp xảy ra ở những người sống tại các quốc gia có bệnh sốt rét lan truyền. Những người từ vùng không có bệnh sốt rét có thể bị nhiễm bệnh khi đi du lịch đến nước/khu vực có bệnh sốt rét hoặc do truyền máu (mặc dù trường hợp này rất hiếm).
P. falciparum là loại sốt rét thường gây ra bệnh sốt rét nghiêm trọng và đe dọa tính mạng. Những người tiếp xúc nhiều với vết đốt của muỗi nhiễm P. falciparum có nguy cơ tử vong do sốt rét cao nhất.
WHO cho biết trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 5 tuổi, phụ nữ mang thai và bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS có nguy cơ đặc biệt cao. Các nhóm dễ bị tổn thương khác bao gồm những người đi vào khu vực có lan truyền bệnh sốt rét nghiêm trọng, người không được miễn dịch một phần do tiếp xúc lâu với bệnh hoặc những người không sử dụng các liệu pháp hóa trị dự phòng, chẳng hạn người di cư, khách du lịch. Những người nghèo sống ở vùng nông thôn không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe cũng có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn.
Theo Phương Mai (zing) – Ảnh: T.H
