Bọ chét là loài sống ký sinh trên da vật chủ là các loài động vật có vú, chim và cả ở người. Loài côn trùng này từng là nỗi ám ảnh của cả thế giới những năm của thế kỷ 14.
Bọ chét là vật truyền bệnh, gây ra đại dịch hạch tệ nhất trong lịch sử loài người hồi thế kỷ 14 ở châu Âu. Ảnh: Shutterstock.
Sáng 23/2, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật (CDC) Hà Tĩnh ghi nhận hàng loạt trường hợp bị viêm da dị ứng, nghi do côn trùng đốt.
Các vết thương tập trung nhiều ở vùng da hở như cẳng tay, cẳng chân, xung quanh cạp quần. Qua điều tra, cơ quan y tế phát hiện loại côn trùng này có màu nâu đỏ, thân hình nhỏ như hạt gạo với 6 chân (2 chân sau dài), có cánh và bám đậu trên gia súc, gia cầm cũng như vật dụng trong gia đình.
Theo đó, ông Nguyễn Hữu Thanh, Phó giám đốc CDC Hà Tĩnh, cho hay những người dân nói trên bị viêm da dị ứng do bọ chét đốt.
Bọ chét phát triển tốt trong thời điểm giao mùa xuân – hè
Bọ chét thường phát triển vào giai đoạn giao mùa xuân – hè. Bọ chét sống ký sinh trên da vật chủ là các loài động vật có vú và chim để hút máu. Bọ chét là tác nhân truyền một số bệnh nhưng nguy hiểm nhất là dịch hạch.
Vào thế kỷ 14, bệnh dịch hạch do bọ chét chuột truyền bệnh đã cướp đi sinh mệnh của khoảng 25 triệu người châu Âu (1/4 dân số tại thời điểm đó).
Ngoài ra, các loài bọ chét chích, hút máu thường gây mẩn ngứa, khó chịu cho vật chủ, nhất là con người; nếu bị đốt nhiều có thể gây nên dị ứng và viêm da, những trường hợp phản ứng mạnh có thể thấy hiện tượng viêm tấy đỏ lan toả xung quanh hoặc do gãi ngứa gây bội nhiễm.
Vết bọ chét đốt nghiêm trọng trên cơ thể người dân ở Hà Tĩnh gần đây. Ảnh: CDC Hà Tĩnh.
Bọ chét thường đẻ trứng trong các ổ trên cơ thể vật chủ hoặc trong các đống rác, mùn đất, các kẽ nứt của sàn nhà hoặc tường nhà, khe hở của thảm trải nhà, hang động vật hoặc thậm chí cả tổ chim… Trứng có thể dính trên da, lông của vật chủ hoặc rơi xuống đất.
Bọ chét trưởng thành dài 1-4 mm tùy theo từng loài, có thân dẹt hai bên, không có cánh, chân phát triển mạnh, có màu nâu hoặc nâu đen tùy theo môi trường sống.
Bọ chét trưởng thành có tập tính tránh ánh sáng, phần lớn thấy ẩn náu trong các đám lông tơ, lông vũ của động vật, ở giường ngủ, quần áo của con người… Nếu có điều kiện, bọ chét có thể chích, hút máu mọi lúc, cả ban ngày lẫn ban đêm.
Khi có nhiều bọ chét chích đốt, mọi người có thể nhận biết được bằng vết máu dính ở quần áo, giường chiếu… Hầu hết bọ chét chích, hút máu một hoặc hai loài vật chủ, khi không có vật chủ ưa thích nó đốt người hoặc các động vật khác. Bọ chét trưởng thành có thể nhịn đói và sống được vài tháng.
Bọ chét phát triển tốt nhất trong nhiệt độ 20-35 độ C, độ ẩm 70-85%. Ở điều kiện không thuận lợi, bọ chét có thể sống đến một năm và tồn tại trong nhộng suốt một năm.
Ở môi trường trong nhà bọ chét sinh sản quanh năm. Ở môi trường ngoài trời, loài vật này chỉ phát triển vào những tháng ấm. Ở miền Bắc nước ta, bọ chét phát triển nhiều vào tháng 2-4, khi thời tiết chuyển sang mùa xuân hè.
Các biện pháp cơ bản phòng chống bọ chét
Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương gợi ý con người có thể dùng một hoặc phối hợp một số biện pháp để chống bọ chét, trong đó có cả biện pháp loại trừ vật chủ chính của bọ chét, sử dụng hóa chất để xua, diệt bọ chét hoặc vệ sinh môi trường loại bỏ nơi trú ngụ của bọ chét.
Ngoài ra, con người nên diệt chuột để giảm nguồn vật chủ ký sinh của bọ chét. Tuy nhiên, điều này cần diễn ra song song với các biện pháp diệt bọ chét vì loài vật này có thể tìm người để đốt thay thế và truyền dịch bệnh.
Một số loài bọ chét thường gặp ở Việt Nam. Ảnh: Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương.
Đối với các loài bọ chét hút máu, con người có thể phòng chống, tự bảo vệ bằng các loại hóa chất xua côn trùng bôi ngoài da, xịt vào quần áo, lông động vật; vệ sinh nhà cửa, môi trường sống sạch sẽ; chăn chiếu gối nên được giặt đều đặn.
Trong trường hợp nhiễm bọ chét nặng, con người có thể phòng chống bọ chét bằng phun hóa chất diệt côn trùng vào các khe, kẽ, góc phòng nơi có mặt bọ chét và ấu trùng.
Đối với bọ chét chó và mèo, con người có thể dùng hóa chất với liều lượng cho phép để vừa diệt bọ vừa không gây ngộ độc cho vật nuôi. Ngoài ra, vải lót ổ chó mèo nên được giặt bằng nước xà phòng nóng, đốt đi hoặc tẩm hóa chất tránh bọ.
Tuy nhiên, việc xử lý các ổ bọ chét không đơn giản, nhất là các khu vực dân cư đông đúc ở đô thị. Viện khuyến cáo mọi người không nên tự mua hóa chất xử lý, nên mời những người có chuyên môn phòng chống côn trùng để xử lý triệt để và đảm bảo an toàn.
Theo Linh Thùy (zing) – Ảnh: T.H
