Ở miền Nam, vào ngày vía Thần Tài, ngoài bộ tam sinh, người ta còn cúng thêm cá lóc nướng. Nhưng chẳng mấy ai hiểu rõ vì sao lại có tục lệ như vậy?
Ngày vía Thần Tài là gì?
Ngày mùng 10 tháng Giêng được xem là ngày vía Thần Tài – ngày cảm tạ và xin lộc của vị thần cai quản tiền bạc, may mắn trong buôn bán, kinh doanh. Vào ngày này mỗi năm, người dân đều tất bật sắm sửa nghi lễ để dâng cúng, tạ ơn và nạp tài đầu năm để mong cả năm hanh thông, suôn sẻ, làm ăn thuận lợi, tiền vào như nước.
Đôi nét về phong tục cúng cá lóc ngày vía Thần Tài
Theo nhiều chuyên gia nghiên cứu, tục cúng Thần Tài có nguồn gốc từ Trung Quốc, sau xuất hiện tại Việt Nam vào khoảng những năm đầu thế kỷ XX. Thần Tài vốn là người ở trên trời với nhiệm vụ cai quản tiền bạc, lộc vận của thiên đình. Tương truyền những ai được Thần Tài ghé chơi khi lưu lạc dưới trần gian đều buôn may bán đắt, gia đình sung túc, tiền bạc đủ đầy.
Cũng bởi lẽ đó nên sau khi Thần Tài quay trở về trời, nhiều người mà đặc biệt là những ai đang làm ăn, kinh doanh sẽ tất bật chuẩn bị lễ cúng “lấy vía” Thần Tài, cầu mong năm mới buôn bán phát đạt, thuận buồm xuôi gió
Theo quan niệm dân gian, trong ngày vía Thần Tài mùng 10 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, mọi người sẽ chuẩn bị vàng mã, heo quay, hoa quả… để dâng lên bàn thờ Thần Tài, cầu mong tài lộc, sung túc và may mắn cho cả năm.
Theo phong tục của người miền Nam, một mâm cúng Thần Tài được coi là đầy đủ khi có vàng mã, hoa tươi, hoa quả, nhang đèn và có tục lệ cúng thêm cá lóc nướng mới gọi là vẹn tròn, tươm tất. Phong tục này có từ bao giờ người ta cũng chẳng nhớ, và cũng không mấy ai biết vì sao lại cúng cá lóc nướng trong ngày vía Thần Tài. Chỉ biết rằng, theo truyền thống tiếp nối từ đời cha ông, con cháu đời sau cứ đến ngày vía Thần Tài là tìm mua bằng được con cá lóc nướng trui ngon đẹp nhất để dâng cúng xin lộc làm ăn, buôn bán.
Từ xưa đến nay, người dân miền Nam quan niệm cá lóc là loài vật mạnh mẽ, mang đến may mắn, lộc vận trong năm mới. Không chỉ vậy, cá lóc khá hiền, không gây hại cho con người và cũng là nguồn thực phẩm dinh dưỡng cho sức khỏe.
Có người quan niệm rằng, dùng cá lóc nướng để cúng do đây là món ăn yêu thích của Thần Tài. Cũng có người cho rằng, cá lóc có sức sống mãnh liệt, khả năng sinh tồn tốt trong nhiều điều kiện khác nhau nên tượng trưng cho may mắn và thành công. Ngoài ra, người ta cũng truyền tai nhau về ý nghĩa dùng cá lóc nướng là để tưởng nhớ cuộc sống thiếu thốn, đói khổ của ông cha ta ngày xưa.
Có thể nói, cá lóc là biểu tượng cho sự chịu thương chịu khó và đầy sự mộc mạc của người dân Nam Bộ. Bởi vậy, họ chọn loại cá có tính biểu trưng cho sự kiên cường của mình để mong cuộc sống có thể trôi chảy thuận lợi như cá với nước.
Ngoài ra, trong phong thuỷ học, cá luôn là biểu tượng dùng để chiêu tài. Hơn nữa, dùng cá lóc là mong muốn thu hút, kêu gọi tài lộc nhanh đến.
Tuy không có lý giải cụ thể nhưng người dân thường truyền tai nhau rằng ngày Thần Tài cúng cá lóc sẽ mang đến tài lộc, sung túc và nhiều điều may mắn. Vậy nên món ăn này trở thành lựa chọn cúng tiến số một trong ngày vía Thần Tài.
Cá lóc nướng dùng để làm lễ vật cúng Thần Tài phải được giữ nguyên con, không đánh vẩy, không cắt đuôi và vây. Khi nướng, dùng mía chẻ xiên thẳng qua miệng cá để định hình con cá được thẳng thớm.
Cá lóc nướng cúng vía Thần Tài đạt yêu cầu khi da không bị cháy, thịt không bị tróc và có mùi thơm đặc trưng.
(Thông tin mang tính chiêm nghiệm)
